Ave donna santissima

O virgo splendens (O panno jaśniejąca)

Skład: 5 osób
Czas: 60 min
Miejsce wykonania: kaplica lub nieduży kościół

Kult maryjny w średniowieczu

Kult maryjny w średniowiecznej Europie odgrywał ważną rolę w życiu religijnym - zwłaszcza wśród ludzi świeckich. Odnalazło to oczywiście odzwierciedlenie w powstającej w owym czasie muzyce.

Program koncertu składa się z pieśni wybranych z trzech zbiorów: włoskiego: Laudario di Cortona, oraz hiszpańskich: Cantigas de Santa Maria, Llibre Vermell. Uzupełnieniem jest chorałowy Introitus Stabant juxta crucem, angielska XIII-wieczna pieśń Edi beo thu i polska pieśń Radości wam powiedam z XV w.

Laudario di Cortona

Wyrazem pobożności ludzi świeckich są pieśni-laudy ze zbioru znanego pod nazwą Laudario di Cortona. Powstał on w latach 1260 - 1297 jako owoc działalności bractwa Confraternita di Santa Maria delle Laude mającego siedzibę w Cortonie przy kościele św. Franciszka.

Kodeks zawiera 46 laud wraz z zapisem muzycznym. Jest to jeden z najstarszych manuskryptów zawierających pieśni religijne w języku włoskim, z czasów, gdy zaczęła rozkwitać poezja religijna w językach narodowych, reprezentowana przez twórczość Jacopone da Todi, franciszkańskiego poety i mistyka, autora tekstu sekwencji Stabat Mater.

Llibre Vermell

Miejscem szczególnie poświęconym Madonnie był kataloński klasztor Montserrat. W XIV wieku był on celem pielgrzymów, którzy przybywali z daleka, aby modlić się przed wizerunkiem Maryi. Aby nieco uporządkować zachowanie wiernych w świętym miejscu, zapisano odpowiednie wskazówki dotyczące między innymi śpiewu. W manuskrypcie, który został nazwany Llibre Vermell - Czerwoną Księgą - czytamy, że zaleca się aby pieśni były śpiewane w pełen szacunku i umiarkowany sposób tak, by nie przeszkadzać tym, którzy pragną kontynuować modlitwę i medytację, której każdy winien poświęcić się pobożnie podczas wieczoru [czuwania]. Kodeks zawiera utwory o tematyce maryjnej: 3-głosowe kanony, kilka pieśni jednogłosowych oraz przykłady polifonii w stylu Ars Nova.

Cantigas de Santa Maria

Niezwykłym przykładem nabożeństwa do Maryi, które odnalazło odzwierciedlenie w muzyce jest kilkaset pieśni zawartych w kilku zbiorach nazywanych łącznie Cantigas de Santa Maria. Powstały one na dworze kastylijskiego króla Alfonsa El Sabio - wielkiego miłośnika i mecenasa sztuki. Autorem niektórych z nich jest prawdopodobnie sam władca. Cantigas opisują liczne cuda zdziałane przez Matkę Boską i jej liczne ingerencje w ludzkie życie: aby napominać grzeszników, uzdrawiać chorych, pomagać najsłabszym, czy nagradzać sprawiedliwych. Co dziesiąta pieśń to cantiga de loor - wysławiająca imię i cnoty Maryi.